Ekspert işğaldan azad edilən ərazilərlə bağlı sosial-iqtisadi inkişaf proqramının qəbulunu təklif edir

 

Qarabağın işğaldan azad edilən ərazilərində kənd təsərrüfatının inkişafı üçün geniş imkanlar var. Bura həm heyvandarlığın, həm də bitkiçiliyin inkişaf etdirilməsi üçün əlverişlidir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin və müstəqil ekspertlərin açıqlamaları göstərir ki, işğaldan azad edilən ərazilərin istismarı respublikada kənd təsərrüfatının inkişafına güclü dəstək olacaq.

Bəs, bu ərazilərdə kənd təsərrüfatı fəaliyyətini təmin etmək məqsədilə ilk növbədə hansı tədbirlər görülməlidir ki, ərazilərin istismarı mümkün olsun?

Sfera.az-a danışan aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov hesab edir ki, hökumət bu məqsədlə qısa müddətdə Dağlıq Qarabağın və ətraf rayonların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı dövlət proqramı hazırlamalıdır. O təklif edir ki, dövlət proqramının hazırlanması zamanı regionu və sosial-iqtisadi sahələri yaxşı bilən mütəxəsislər cəlb edilsin, onların rəyi nəzərə alınsın. “Yanaşma bu cür olarsa, işğaldan azad edilən ərazilərdə qısa müddətdə iqtisadi fəaliyyətə başlamaq olar”, - deyən V.Məhərrəmov regionun həm heyvandarlıq, həm də bitkiçiyini inkişafı üçün böyük imkanlara sahib olduğunu söylədi: “Qarabağda daha çox heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi üçün münbit şərait var. Burada kənd təsərrüfatına yararlı ərazilərin əsasını otlaq əraziləri, təbii biçənəklər təşkil edir. Bu vəziyyət həmin ərazilərdə heyvandarlığın inkişaf etdirilməsinə imkan yaradır”.

V.Məhərrəmovun fikrincə, ilk növbədə suvarmanın düzgün təşkili olmalıdır: “Son 20 ildə iqlim dəyişikliyi baş verib və bunun regiona təsiri olub. Mən bu ərazilərin işğal altında qaldığı dövrdə necə və hansı məqsədlə istifadə edilməsi ilə bağlı araşdırma aparmışam. Məlum olur ki, işğal altında qaldığı dövrdə ərazilərdə məhsuldarlıq, xüsusən taxılçılıqda çox aşağı olub. Bu onunla bağlıdır ki, ərazidə su olsa da suvarma işləri düzgün təşkil edilməyib. Əvvəlki qədər intensiv qar yağışları olmasa da mütəmadi yağışlar yağır, çoxlu sayda iri və xırda göllər var, o göllərə su yığılır. İndi həmin su ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək lazımdır. Suyu həm örüş, həm də əkin sahələrinə çatdırmaq lazımdır”.

Ekspert qeyd etdi ki, digər mühüm məsələ torpaqların münbitliyinin artırılmasıdır: “Kənd təsərrüfatı məhsulunu torpaq olmayan mühitdə də yetişdirmək olur. Əsas su və kimyəvi elemetlər olduqdan sonra bitki məhsulunu yetişdirmək mümkündür. İşğaldan azad edilən ərzilərdə xeyli işlər görülməlidir ki, torpaqlar münbitləşsin. Əvvəllər bizim kəndlilərin istifadə etdiyi ərazilərdə uzun müddət yağışların yağması bitkinin yetişməsi üçün zəruri olan elementləri yuyub torpağın alt hissəsinə aparıb. Həmin torpaqlar yenidən münbitləşdirilməlidir, ona həm üzvi, həm də mineral gübrələr verilməlidir.

Düşünürəm ki, örüş sahələrinin münbitləşdirilməsinə bir o qədər də ehtiyac yoxdur. Çünki örüş sahələrində olan bitkilər cürüdükcə torpaqların hums qatını artırıb. Amma əkin ərazilərində bu baş verməyib.

Bütün işlərin görülmə müddəti hökumətin çevikliyindən asılı olacaq. Mütəxəsislər gedib yerində baxmalıdır və müəyyən etməlidir ki, harda hansı işlərin görülməlidir. Məsələn, örüş sahələrindən istifadə qısa müddətdə mümkün olacaq. Hazırda örüş ərazilərinə qış yağışları yağır yazda həmin sahələrdən istifadə etmək mümkündür. Amma burada da işi düzgü təşkil etmək lazımdır. Digər rayonlarda buraxılan səhvlər burada buraxılmamalıdır. Örüş ərazilərinin ilk növbədə növbəli otarılması təşkil edilməlidir, sonra toxum səpilib suvarma işi aparılmalıdır ki, sahələrdə seyrəklik aradan qalxsın”.

V.Məhərrəmov bütün işlərin görülməsi üçün əlavə investisiyalara ehtiyac yaranacağını da dedi: “Məlumdur ki, bu ərazilərdə yaşamış insanların bəzilərinin hazırda iri və xırda buynuzlu heyvanları var. Onlar sahib olduqları heyvanları aparıb otlaq ərazilərindən örüş sahəsi kimi istifadə edə bilər.

Heyvandarlığın inkişafı üçün həm də qüvvəli, qarışıq yemə ehtiyac var. Buna görə də hökmən taxıl əkini həyata keçirilməlidir, əldə edilən məhsulu üyüdüb yem kimi verilməlidir. Əvvəlki kimi primitiv qaydada yox, yeni texnologiyadan istifadə etməklə yemləmə təşkil edilməlidir ki, ət və süd istehsalı daha çox olsun.

Əkinçilik sahələrini də qısa müddətdə istismar etmək olar. Əkin sahələri analiz edilərək, müəyyənləşdirilməlidir ki, hansı kimyəvi element var, nə qədərdir və hansı elementin nə qədər əlavə edilməsiə ehtiyac var. Bu müəyyən ediləndən sonra dərhal əkin işləri aparılıb, aqrotexniki qaydalara əməl edilməlidir.

Qeyd etdiyim işlər üçün uzun müddət lazım deyil.

İşğaldan azad edilən ərazilərdə kən təsərrüfatı gəaliyyəti üçün böyük vəsaitə ehtiyac olacaq. Əlavə kənd təsərrüfatı və digər texnikalar alınmalıdır. Traktorlara, aqreqatlara, kombaynlara, yükdaşıma üçün avtonəqliyyat vasitələrinə ehtiyac olacaq”.