Azərbaycanda Covid-19 virusunun yayılma sürətinin artması və daha çox insanın virusa yoluxması hökuməti yenidən sərt karantin qaydalarını tətbiq etməyə məcbur etdi. Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən dekabrın 14-dən 2021-ci ilin yanvarın 18-nə kimi Bakı yarımadasında və respublika əhəmiyyətli bir sıra şəhərlərdə ictimai və iqtisadi fəaliyyətə ciddi məhdudiyyətlər tətbiq olunacaq.
Məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiq olunacağı sahələr arasında iqtisadi fəaliyyətlə bağlı sahələr də var. Əvvəlki dövrlərdə tətbiq edilən sərt karantin təcrübəsi göstərdi ki, bu vəziyyət biznes dairələrinə, onların iqtisadi dövriyyəsinə, mənfəətinə ciddi neqativ təsirə malikdir. Buna görə də əksər sahələrdə iqtisadi fəallığın aşağı düşəcəyi proqnozlaşdırılır. Xüsusən kiçik biznesin məhdudlaşdırıcı tədbirlərdən əziyyət çəkəcəyi gözlənilir.
Bəs, bu vəziyyətdə hansı konkredit addımlar atılmalıdır ki, sahibkarlara dəyən zərər minimuma düşsün?
Kiçik və Orta Müəssisələrin İnkişafına Yardım Mərkəzi İctimai Birliyinin rəhbəri İlkin Qarayev bildirdi ki, 2020-ci ilin mart ayından tətbiq edilən ümumi karantin vəziyyəti biznes sahələrini çətin vəziyyətə salıb, onların bəziləri tamamilə müflisləşib və fəaliyyətini dayandırıb, bəziləri isə fəaliyyətini zərərlə də olsa davam etdirir. Onun sözlərinə görə ümumən sərt karantin iqtisadi vəziyyəti ağırlaşdırıb və bundan bütün sahələrdə fəaliyyət göstərən sahibkarlar, fərdi şəxslər, muzdla çalışanlar əziyyət çəkir. Buna görə də İ.Qarayev biznes fəaliyyəti ilə bağlı sahibkarlara güzəşt və dəstəyin verilməsinin vacib olduğunu düşünür. O bununla bağlı bəzi təkliflər verdi: “Sahibkarları qorumaq lazımdır ki, onlar müflis olmasın, sərbəst vəsaitləri sıfıra enməsin. Əks təqdirdə pandemiyadan sonra onların biznes fəaliyyətini genişləndirmək imkanı çox məhdud olacaq. Sahibkarların vəziyyətinin ağırlaşması iş yerlərinin də bağlanmasına səbəb olur. Bu da əlavə məşğulluq problemi yaradır.
Pandemiyadan zərər çəkən sahibkarlıq sahələri müəyyən olunandan sonra onlara konkret məsələlərlə bağlı dəstək verilməlidir. Kredit tətillərinin verilməsi məqsədəuyğundur. Zərər görən sahibkarların kredit borclarını müəyyən müddətə, məsələn 3-6 ay ərzində dayandırmaq yaxşı olardı.
Analogiya üzrə vergi yığımları da dayandırılmalıdır. Qaydalara görə ötən ilin dövriyyəsi əsas götürülərək müəssisənin gəlir vergisinə sərəncam qoyulur. Bu qaydaya əsasən öncədən hesabdan vəsait götürülür, vəsait olmadıqda isə hesab dondurulur. İndiki dövrdə belə bir qaydanın tətbiqi məntiqsizdir. 2019-cu illə indiki ağır ilin anologiyasını aparmaq düzgün deyil. Bu qaydanın tətbiqi müvəqqəti dayandırılmalıdır. Məsələn, bir il ərzində hesaba sərənsam qoyulması məhdudlaşdırılmalıdır. Çünki sahibkarların vəziyyəti yaxşı deyil və onların hesabına sərəncam qoymaqla vəziyyətləri bir qədər də ağırlaşır.
Vergi tətillərinin tətbiq olunması vacibdir. Bəzi vergilərin ödənilməsində sahibkarlar çətinlik çəkir. Onlara da vergilərin ödənilməsində 3-6 aylıq güzəşt müddəti tətbiq edilə bilər.
Subsidiyaların artırılması və genişləndirilməsi vacibdir. Bəzi sahələrə subsidiya verilir. Amma yaxşı olardı ki, zərər çəkən sahələrdəki sahibkarlara da subsidiya ayrılsın.
Əmək haqlarının ödənişi ilə bağlı verilən dəstəkdə problemlər var. Sahibkarlar gəlir əldə etmirsə ya əmək haqqı ödəməməlidir, ya da işçiləri işdən azad etməlidir. Pandemiya dövründə işdən azad etməyə icazə verilmir. Belə olan halda əmək haqqı ödənişində kömək edilməlidir. Əvvəlki sərt karantin dövründə hökumət əmək haqqı ödənişi ilə bağlı köməklik etmişdi. İndi bu məsələni bir qədər də genişləndirmək lazımdır.
İxraca dəstək tədbirlərinin artırılması bir qədər də gücləndirilməli və genişləndirilməlidir. Ölkəmizə valyuta daxil olması üçün, qeyri-neft sekrtorunun ixrac imkanlarının yaxşılaşdırılması məqsədilə ixraca dəstək vacibdir.
Yeni yaradılan sahibkarlar üçün dəstək mexanizmləri hazırlanmalıdır. İlk dəfə biznesə başlayan sahibkara vergi güzəştləri, ucuz kreditlər, hətta subsidiyalar verilməlidir. Bu istiqamətdə ayrıca dəstək proqramının olması yaxşı olardı.
Eyni zamanda şirkətlərin, sahibkarların xarici valyutada olan kredit borcları milli valyutaya dəyişdirilməsi nəzərdən keçirilməlidir.
Bunlar edilərsə, sahibkarların özlərindən asılı olmayan çətin vəziyyət bir qədər yüngülləşər.
Bəzi spesifik sahələr var ki, onlara yanaşma xüsusi olmalıdır”.
İ.Qarayev söylədi ki, sərt karantin dövründə turizm, otelçilik, ictimai iaşə sektoru, pərakəndə ticarət dövriyyəsi, o cümlədən qeyri-ərzaq mallarının ticarəti daha çox çətinlik çəkəcək. Bundan başqa digər xidmət sahələri, o cümlədən bərbər, təhsil, xırda təmir sahələri ilə məşğul olan sahibkarların vəziyyəti ağırlaşacaq.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder