Azərbaycanda məşğul və işsiz hesab olunan şəxslər
“Məşğulluq haqqında” Qanunun 1.1.6-cı maddəsi - İşsiz şəxs:
* işi və qazancı olmayan,
* işə başlamağa hazır olan
* müvafiq dövlət orqanınında işsiz kimi qeydiyyata alınan
* əmək qabiliyyətli yaşda olan əmək qabiliyyətli şəxslər
“Məşğulluq haqqında” Qanunun 1.1.7-cı maddəsi - İşaxtaran şəxs:
dövlət məşğulluq xidmətinə münasib iş üçün müraciət edən və işaxtaran kimi
qeydiyyata alınan şəxs
“Məşğulluq haqqında” Qanunun 4-cü maddəsi - Məşğul şəxslər:
* muzdla (əmək müqaviləsi əsasında) şləyənlər;
* mülki-hüquqi xarakterli (qarşı tərəflə əmək münasibətləri yaratmadan)
müqavilələrlə işləyənlər;
* sahibkarlar, mülkiyyətində kənd təsərrüfatına yararlı torpaq payı olanlar,
ailə kəndli təsərrüfatının üzvləri;
* haqqı ödənilən vəzifəyə seçilənlər, təyin və ya təsdiq edilənlər;
* Silahlı Qüvvələrdə xidmət edənlər;
* ödənişli fəaliyyətlə məşğul olan ali və orta ixtisas təhsil müəssisələrində
əyani təhsil alanlar;
* Ölkə hüdudlarından kənarda qanuni əsaslarla əmək fəaliyyəti ilə məşğul
olan vətəndaşlar.
İşszilərin qeydiyyatı
“Məşğulluq haqqında” Qanunun 5-cü maddəsi – işsizlərin qeydiyyatı:
* İşaxtaranlar elektron informasiya sistemində elektron ərizəni
doldurduqdan sonra işaxtaran şəxslər kimi qeydiyyata alınırlar;
* İşaxtaran kimi qeydiyyat zamanı elektron informasiya sistemində
olan məlumatlar əsasında elektron qaydada fərdi məşğulluq vərəqi
tərtib edilir;
* Şəxs işaxtaran kimi qeydiyyata alındığı gündən 5 iş günü ərzində
ona münasib iş təklif olunmalıdı
* Belə təklif olmadıqda və ya işəgötürən tərəfindən vakansiyaya
qəbulundan imtina edildikdə şəxs işsiz kimi qeydiyyata alınır
İşsizlik probleminin həlli sahəsində dövlətin vəzifələri
“Məşğulluq haqqında” Qanunun 6-cı maddəsi:
(I) işaxtaran və işsiz şəxslərin sosial müdafiəsinin təmin edilməsi, işə
düzəlməkdə çətinlik çəkən şəxslərin məşğulluğunun təmin
edilməsinə köməklik göstərən tədbirlərin görülməsi,
(II) işsizlikdən icbari sığortanın tətbiqi
Azərbaycanda işszilərin müdafiəsi – sığorta sistemi
“İşsizlikdən sığorta haqqında” Qanunda nəzərdə tutulan tələb və mexanizmlər
* İşsizlikdən sığorta sığortaolunanların itirilmiş əməkhaqlarının
kompensasiya edilməsinə yönəldilmiş təminat formasıdır
* İşsizlik sığortası üçün işəgötürən (sığortaedən) əmək ödənişi fondunun
0.5%-i, işçi (sığortaolunan) isə ona hesablanmış əmək haqqının 0.5%-i
qədər sığorta haqqı ödəyir
* Sığorta ödənişlərinin 3 növü müəyəyn edilib: əsas sığorta ödənişi, sığorta
ödənişinə əlavə və minimum sığorta ödənişi.
* İşsizlik başlanmazdan öncəki 24 təqvim ayı ərzində 12 təqvim ayından
çox sığorta stajına malik olan sığortaolunanlar itirilmiş orta aylıq əmək
haqqının 50%-i intervalında müavinət ala bilirlər
* Sığorta stajı işsizliyin başlanmasından əvvəlki 24 təqvim ayı ərzində 12
təqvim ayından az, lakin ən azı 1 il olarsa, qanunvericiliklə nəzərdə
tutulan minimum məbləğdə sığorta ödənişi ala bilir
Azərbaycanda məşğulluğun və işsizliyin statistik uçotunun təşkili
DSK təsdiqlədiyi 15 may 2012-ci il tarixli 26/6 nömrəli qərarı:
* Hər rüb respondentlərin 25%-i rotasiya edilməklə 21 min ev təsərrüfatı
arasında əhalinin iqtisadi fəallığına dair seçmə statistik müayinə aparır
* Müayinə üçün sorğu anketi Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT) işsizliyin
ölçülməsilə bağlı metodologiyasına uyğun hazırlanıb.
* Sorğuya yalnız 15 yaşı tamam olmuş şəxslər cəlb edilir
* 6 ay və daha çox müddətə: ezamiyyətdə, xarici ölkələrdə olanlar,
xəstəxanada müalicə olunanlar, yaşadığı yerdən kənarda təhsil alanlar, hərbi
xidmətdə olanlar, məhkəmənin qərarı ilə cəza çəkən və məcburi müalicə
olunanlar sorğuya cəlb edilmirlər
* Metodologiyaya görə müayinə həftəsində az 1 saat işləyib gəlir əldə edibsə,
işsiz kimi qeyd edilmir
* Əgər iş olmayıbsa bunun səbələri dəqiqləşdir
Azərbaycanda məşğulluğun və işsizliyin statistik uçotunun təşkili
DSK və məşğulluq xidmətinin işsizlik göstəriciləri arasında bir sıra obyektiv
səbəbdən fərqlər var
Təcrübədə bəzən şəxslər dövlət məşğulluq xidmətinin təklif etdiyi işləri özləri üçün
münasib saymır və imtina edir
Nəticədə belə şəxslərı işsiz status verilmir
DSK-nın müayinələrində isə respondentlərin hansısa işi münasib sayıb-saymaması
meyar deyil, sorğuda istinad olunan dövrə işi və qazancı olmayan şəxs işsiz kimi
uçota alınırlar
Fərqin digər mühüm səbəbi odur ki, heç də bütün işsiz şəxslər rəsmi məşğulluq
orqanına müraciət etmir
Çünki bəzən onların müavinət ala, yaxud münasib iş tapa biləcəklərinə inamı olmur
və onlar müraciət etmirlər.
Halbuk həmin şəxsləri DSK-nın müayinəsi aşkarlaya bilir.
Pandemiya dövründə Azərbaycan hökumətinin işsizlərə və
məşğulluğa dəstəyi
2020-c ildə sərt karantin rejiminin tətbiqilə bağlı 600 min nəfər işsiz şəxsə (o
cümlədən qeyri-formal işləyən şəxslərə) birdəfəlik ödəmə proqramı çərçivəsində
aylıq 190 manat məbləğində müavinət ödənilib
Ümumilikdə həmin proqramın icrası üçün 450 milyon manat vəsait sərf olundu
Böhran şəraitində Azərbaycanda işsizlərin sosial müdafiəsi imkanlarını
məhdudlaşdıran hüquqi və institusional mexanizmlər
Qeyri-formal məşğulluğun miqyasının böyük olması:
* Qeyri-formal məşğulluq işsizlik üçün ən ciddi problemdir, çünki bu təbəqə
müqaviləsiz və sığortasız çalışdığıü üçün istənilən riskli və böhranlı şəraitdə
sosial müdafiəsiz qalırlar
* BƏT-nin son hesabatlardan birində qeyd edilir ki, dünyada mövcud olan 1.6
mlrd. nəfər qeyri-formal məşğul əhalinin əhəmiyyətli hissəsi Covid-19
pandemiyasının ciddi şəkildə təsrilənirlər və onların qazancları azı 60%
itkiyə məruz qalır
* Hesabatda qeyd olunur ki, dünyada hər 10 işçidən 6 nəfəri qeyri-formal
sektorda çalışır.
* Qeyri-rəsmi məşğulluğun əhəmiyyətli bir hissəsi küçə ticarəti, evdə yaşlılara
və uşaqlara baxım, mənzillərə xidmət (ustaların fəaliyyəti) və s. kimi işləri
əhatə edir
* Pandemiya və sərt karantik rejiminin tətbiqi, izolyasiya tədbirləri insanların
böyük əksəriyyətini bu tip xidmətlərdən imtina etməyə, küçə xidmətlərini
məcburi qaydada təxirə salmağa məcbur edir
* Belə şəraitdə gündəlik və təsadüfi qazanclarla özünün və ailəsinin fizoloji
ehtiyaclarını qarşılayan qeyri-formal çalışanların və özünəməşğul insanların
dövlətin sosial dəstəyi olmadan keçinməsi imkansızdır
* Azərbaycanda əmək, mülki və vergi qanunvericiliyinə görə, əmək müqaviləsi
və mülki hüquqi müqavilə bağlanılmadan müəyyən fəaliyyəti yerinə
yetirənlər, sahibkarlıq fəaliyyəti göstərənlər, mülkiyyətində olan kənd
təsərrüfatına yararlı torpaqdan istifadəni rəsmiləşdirərək həyata keçirənlər
formal məşğullardır
* Bunlardan kənar çalışanların hamısı qeyri-formal məşğul hesab edilir
* Rəsmi statistikaya görə, hazırda 4.888 mln. nəfər məşğul əhalinin cəmi 1.682
mln. nəfəri (34,4%-i) əmək müqaviləsi) ilə çalışır və işszilik sığortası ödəyir
* Hesablama Palatasının məlumatına görə, aktiv fəaliyyətdə olan fiziki şəxs
vergi ödəyicilərinin sayı isə 414,6 min nəfər olub
* Yəni ən yaxşı halda iqtisadi fəal hesab olunan əhalilinin hər 3 nəfərindən 1
nəfərinin işsizlikdən sığortası mövcuddur
* Ümumilikdə isə rəsmi məşğul əhalinin sayı ümumi iqtisadi fəali əhalidə
xüsusi çəkisi 40%-dən çox deyil
İş qüvvəsinin məşğulluq strukturuna görə bölgüsü
BƏT-nin məlumatları göstərir ki, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin demək olar ki,
hamısında, istisnasız olaraq məşğulluğun strukturunda əmək müqaviləsi ilə,
muzdlu işçi statusunda çalışanlar yüksək xüsusi çəkiyə malikdir
Böhran şəraitində Azərbaycanda işsizlərin sosial müdafiəsi imkanlarını
məhdudlaşdıran hüquqi və institusional mexanizmlər
Qeyri-muzdlu işçilər işsizlikdən sığorta mexanizminin əhatə dairəsinə daxil deyil,
sığorta mexanizminin əhatə dairəsi məhduddur
* “İşsizlikdən sığorta haqqında” Qanunun məqsədi kimi sığortaolunanların
itirilmiş əmək haqqının kompensasiya edilməsi göstərilir
* Bir sıra fərdi xidmətlər təqdim edən sərbəst peşə sahibləri və məşğul əhali var
ki, onlar sahibkar statusu aldığı üçün sığortalanmaq hüququna sahib deyillər
* “Məşğul haqqında” Qanun torpaq ölçüsü nəzərə alınmadan bütün torpaq
payçılarını məşğul əhaliyə aid edir və istənilən stiuasiyada onların işsiz kimi
müraciət etməsinə hüquqi cəhətdən istisna yaradır
Böhran şəraitində Azərbaycanda işsizlərin sosial müdafiəsi imkanlarını
məhdudlaşdıran hüquqi və institusional mexanizmlər
Bəzi hüquqi mexanizmlərin və anlayışların qeyri-məyyən və yayğın olması
işaxtaran şəxslərin müəyyən hissəsini işsizlik sığortası ilə əhatə olunmaq
imkanına subyektiv maneələr yaradır
* Məsələn, “Məşğulluq haqqında Qanun”un 6-cı maddəsində təsbit edilən
“münasib iş” anlayışını göstərmək mümkündür
* Həmin maddəyə əsasən, işaxtaran üçün onun təhsili, ixtisası, əvvəlki peşəsi
üzrə təcrübəsi, səhhəti, təklif edilən iş yerinə ictimai nəqliyyatla gedibgəlməsi mümkünlüyü nəzərə alınan iş münasib iş sayılır
* Münasib iş yerinin işaxtaranın yaşayış yerindən maksimum uzaqlığı ilə bağlı
şərtlər həmin ərazidə nəqliyyat şəbəkəsinin imkanları nəzərə alınmaqla,
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanlar tərəfindən
müəyyən edilir
* Səlahiyyətli dövlət qurumları tərəfindən təklif olunan işin münasibliyini
müəyyən meyar və şərtlər normativ-hüqquqi sənəd kimi hələ də
hazırlanmayıb
* Belə vəziyyətdə yerli məşğulluq qurumları öz subyektiv baxışları əsasında
təklif olunan işin münasib olub-olmaması barədə qərar verir
* Nəticədə bir sıra işaxtaran vətəndaşlar reallıqda onun üçün münasib olmayan
(yaşayış yerindən kifayət qədər uzaq, yüksək nəqliyyat xərcləri tələb edən və
s.) işdən imtina etdiyi üçün işsiz kimi qeydə alınmaq və müavinət təyin
edilmək hüququnu da itirmiş olur
Riskli həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə: dünya örnəkləri
* Covid-19 pandemiyasının son 1 ildə dünyanı üzləşdirdiyi ağır sosial-iqtisadi şərait
göstərdi ki, hökumətlər istənilən fövqəladə və gözlənilməz dövr üçün risk həssaslı
sosial müdafiə sistemi, eləcə də işsizlikdən müdafiə mexanizmləri qurmalıdırlar
* Bəzi ölkələrdə müxtəlif səbəblərdən sığorta mexanizmlərdən kənarda qalan əmək
qabiliyyətli əhalinin sosial təhlükəsizliyinin təmin ediməsi üçün sığortaya
əsaslanmayan işsizlik müavinətiləri də verilir
* Yəni passiv işszilik tədbirləri yalnız sığorta mexanizminə əsaslanmır, bəzi
ölkələrdə (xüsudən sosial dövlət modelində) hökumətin büdcəsi hesabına işszilik
yardımının da verilməsi təcrübəs var
* Bir qayda olaraq belə yardmlar qanunvericiliklə müəyyən edilən minimum
yaşayışın və ya minimum işszilik müavinətinin məbləğinə bərabər götürülür.
Məsələn, Avstraliya, Lüksemburq və Yeni Zelandiya kimi ölkələrdə işsizlik
yardım sistemi tətbiq edilir
* Amma Avstriya, Finlandiya, Fransa, Almaniya, İrlandiya, İspaniya, Niderland və
İsveçdə isə icbari və könüllü işsizlik sigortası sistemilə yanaşı işsizlik yardım
sistemi də tətbiq olunur
* Bu ölkələrdə işsizlik yardımı sistemi yerli hökumətlərin səlahiyyət dairəsinə daxil
edilib.
* İnsanların çox az hissəsi işsizlik müavinətindən asılı olmaqla bu sosial siyasət
alətindən asılı olmaq istəyər
* Əksinə daha çox sayda insan layiqli əmək haqqı əsasında münasib işdə çalışmağa
üstünlük verir
* Əgər xeyli sayda insan müavinət almağa can atırsa, bunun səbəbini ilk növbədə
adekvat və layiqli işin tapılmamasında axtarmaq gərəkdir
Riskli həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə: dünya örnəkləri
* Beynəlxalq Əmək Konfransının 2011-ci ildə “Sosial ədalət naminə sosial təminat”
mövzusunda keçirdiyi 100-cü sessiyada qeyd edilib ki, bu sahədə Yaponiyanın
təcrübəsinə baxmaq olar
* Yaponiya qanunvericiliyinə görə, iqtisadi böhran və ya təbiət hadisələri (sunami,
zəlzələ) nəticəsində cəmiyyət böyük itkilərlə üzləşərsə, işszlük müavinətinin
ödənmə müddəti əlavə olaraq 90 günədək uzadıla bilər.
* Bu ölkədə natamam iş vaxtı rejimində (həftədə 30 saatdan az) çalışanlara və
mövsümi işləyənlərə (il ərzində 4 aydan az) də müavinət ödənilir
*Son 24 ayda 6 ay sığorta stajı alanlar da müavinət almaq hüququna malikdir.
* Yaxud iqtisadi böhran nəticəsində işsizlik səviyyəsi 4%-i ötdükdə əlavə olaraq 60
gün müavinət ödənilməsi barədə hökumət qərar verə bilər
* İşsizliyin yaranma səbəblərindən asıkı olaraq müavinətin ən azı 90 gün, ən çoxu
330 gün ödənilməsi nəzərdə tutulur
Müavinətin məbləği itirilmiş əmək haqqının 45%-80% intervalında ola bilər
* Yaxud Almaniyada özünüməşğul əhalinin könüllü işsizlik sığortası proqramına
qoşulmasına icazə verilir
* Minimum sosial norma və standartlar haqqında 102 saylı Konvensiyası insanların
işsizlik riskilə üzləşdiyi zamanı sosial müdafiəsiz qalmaması üçün onların sosial
sığorta ilə əhatə edilməsinin zəruriliyini önə çəkir
* Məşğulluğa kömək və işsizlikdən müdafiə haqqında 168 saylı Konvensiyaya görə,
yalnız tam olaraq işini itirmiş şəxslər deyil, həmçinin qismən işsiz sayılan (iş
vaxtının qısaldılması səbəbindən) şəxslər də işsizlik müavinəti ala bilməlidir.
Konvensiyanın əsas müddəalrından biri budur ki, əvvəllər işsizlikdən sosial
müdafiə sisteminin iştirakçısı olmayan (ilk dəfə əmək bazarının yeni iştirakçıları,
əvvəllər özünüməşğulluqla qazanc əldə edənlər və s.) şəxslər də işsizlik riskilə
üzləşdikdə müavinət ala bilmək imkanına sahib olmalıdırlar.
* Sosial müdafiənin minimum şərtləri haqqında 202 saylı Tövsiyəyə əsasən,
müxtəlif səbəblərdən gəlir səviyyəsi işsizlik müavinəti təyin edilməyə imkan
verməyən şəxslər belə risk halında ölkədə qəbul edilmiş minimum sosial müdafiə
şərtlərinə uyğun baza gəlirlərinə uyğun vəsaitlə təmin edilməlidir.
* Dünya ölkələrində əsasən sığorta mexanizmi tətbiq edilsə də, müəyyən sayda
ölkələrdə sığorta mexanizminə əsaslanmayan işsizlik müavinəti sistemi də
mövcuddur
* 82 ölkə icbari, 3 ölkə paralel olaraq könüllü işsizlik sığortası sistemi tətbiq edir, 24
ölkədə isə sıortaya əsaslanmayan, ümumi sosial müdafiə tədbirləri çərçivəsində
dəstək mexanizmləri mövcuddur
Riskli həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə: dünya örnəkləri
* Dünya Bankının Covid-19 pandemiyası dövründə müxtəlif ölkələrdə həyata
keçirilən məşğulluq tədbirlərinə dair hazırladığı İcmala görə 131 ölkədə böhrana
qarşı ümumi 286 sosial müdafiə tədbirinin 82-i bilavasitə məşğulluqla bağlı olub
* Həmin tədbirləri bir neçə istiqamət üzrə qruplaşdırmaq mümkündür və bura
daxildir:
* İşsizlik müavinətinin ödənmə müddətinin uzadılması,
* qeyri-formal sektorda çalışan, yaxud özünəməşğulluqla əhatə olunan və
işsizlik sığortası ilə əhatə edilməyən isşzilərə maddi yardımlarına təyin
edilməsi,
* isşziliklə üzləşən insanlara ərzaq yardımlarının göstərilməsi,
* Covid-19 virusuna yoluxaraq işləmək imkanını itirən insanların bütün zəruri
tibbi dəstəklə təmin edilməsi,
* iş yerlərinin bağlanmaması üçün işəgötürənlərə subsidiyaların verilməsi,
pensiyaya çıxmasına 6 ayadək qalan və pandemiya ilə əlaqədar işini itirmiş
şəxslərin erkən pensiya hüququ qazanması,
* işsizlik sığortası ilə əhatə olunan əmək qabiliyyətli şəxslər üçün sığorta stajı
tələbinin müvəqqəti olaraq təxirə salınması və s
* İƏİT-nın hazırladığı 2020-ci il üzrə məşğulluq icmalında da pandemiya dövründə
dünya ölkələrinin üzləşdikləri işsizlik problemləri və həyata keçirilən tədbirlərə
ətraflı toxunulub.
* Hesabatda qeyd olunur ki, ABŞ kimi özünün son 50 illk tarixində işsizliyin ən aşağı
səviyyəsinə nail olmuş ölkədə pandemiya elan olunandan dərhal sonra işsizlik ən
yüksək həddə - 14,7%-ə yüksəldi
* Hökumətin iş yerlərini qorumaqla bağlı bütün səylərinə baxmayaraq 2020-ci ilin
mart-may ayları ərzində işsizlik müacinəti almaq üçün müraciət edənlərin sayı 40
mln. nəfəri ötdü.
* Yaxud İsraildə işsizlik sığortası almaq üçün müraciət edənlərin sayı böhranın
başlanma dövrünə nisbətən 7 dəfədən çox artdı.
* Bu cür statistika İƏİT ölkələrinin üçdə ikisini qlobal pandemiya elan olunmasının
elə ilk ayında işsizlik üçün vəsaitlərin həcmini artırmaqla bağlı qərar qəbul etməyə
məcbur buraxdı.
* Onların əhəmiyyətli hissəsi müavinət təyin olunmaq üçün minimum sığorta
stajının tətbiqi tələbini dayandırdılar
* İspaniyada sınaq müddətində özünü doğrultmadığı üçün əmək müqaviləsinə xitam
verilən işçilərə hökumət dəstək verdi,
* ABŞ və Finlandiyada özünüməşğulların gəlirlərin kompensasiyasına vəsait ayrıldı,
* Norveç əmək haqqına görə işsizliyin əvəzlənmə əmsalını 62,5%-dən 80%-ə
yüksəltdi.
Tədqiqatın əsas nəticələri və risk həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə
sisteminin formalaşdırılması üçün təkliflər
* Covid-19 koronavirus pandemiyası Azərbaycanda potensial olaraq isşizlik
riski ilə üzləşə biləcək əhalinin sosial müdafiəsinin təşkili ilə bağlı bir sıra
çağırışları ortaya qoydu.
* Məlum oldu ki, sakit dövrlərdən fərqli olaraq iqtisadiyyatın qapadılmasına,
iqtisadiyyatın daralmasına səbəb olan hadisələr baş verdiyi mərhələdə
genişmiqyaslı qeyri-formal məşğulluq daha ciddi sosial təhlükəsizlik
probleminə çevrilir
* Həm də ayrıca götürülmüş sosial sığortasız fərdlər üçün deyil, bütövlükdə
dövlət üçün təhlükəsizlik məsələsi kimi qarşıya çıxır
* Bu baxımdan müstəqil qiymətləndirmələrə görə, Azərbaycanda iqtisadi fəal
əhalinin yarısından çoxnun qeyri-formal məşğulluq sferasında olması ciddi
narahatlıq doğuran məqamlardan biridir
* Digər tərəfdən, işsizliyin statistik uçotu, məşğulluğun strukturuna dair
statistik hesabatlılıq sahəsində həlli vacib olan problemlər qalmaqdadır
* Tədqiqatın üzə çıxardığı problemlərdən çıxış edərək Azərbaycanda risk
həssaslı işsizlikdən müdafiə sisteminin formalaşdırılması üçün aşağıdakı
addımların atılması zəruri hesab edilir:
Tədqiqatın əsas nəticələri və risk həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə
sisteminin formalaşdırılması üçün təkliflər
* Hökumətin konkret sektorlar və konkret dövrlər üzrə qeyri-rəsmi
məşğullğun miqyasının məhdudlaşdırılması üçün hədəflər
müəyyələşdirməsi çox önəmlidir.
* Məsələn, yaxın 5 və ya 10 ildə bu qeyri-formal məşğulluğun miqyasının hansı
həddə qədər kiçiləcəyi və hansı mexanizmlər vasitəsilə buna nail olunacağı
ictimaiyyətə rəsmi sənədlər vasitəsilə bəyan edilməlidir;
* İşsizlik və məşğulluq statistikasının təkmilləşdirilməsinə ehtiyac var
* Xüsusilə də qeyri-formal məşğul əhalinin sayı, onların sektorlar və regionlar
üzrə bölgüsü,
* məşğulluq statusuna görə iqtisadi fəal əhalinin ölkə və regionlar üzrə bölgüsü,
* iqtisadiyyatın sektorları üzrə məşğulluq statistikasının regional əsasda
açıqlanaması təmin edilməlidir;
Tədqiqatın əsas nəticələri və risk həssaslı işsizlikdən sosial müdafiə
sisteminin formalaşdırılması üçün təkliflər
* Beynəlxalq Əmək Təşkilatının metadologiyası əsasında işsizliyin
müayinəsinin aylıq aparılmasına, əldə edilən nəticələrlə bağlı daha
detallı və operativ məlumatlar açıqlanmasına ehtiyac var.
* Belə ki, bu müayinənin aylıq keçirilməsinə, nəticələrinin bütün bölgələr üzrə
hər növbəti ayın 20-dən gec olamayaraq açıqlanması təmin edilməlidir;
* İşsizlikdən sığorta mexanizminin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi
zəruridir
* Belə ki, işsizlikdən sığorta ilə bağlı mövcud qanunvericilikdə nəzərdə
tutulandan fərqli olaraq yalnız əmək müqaviləsi ilə işləyənlərin deyil, bir sıra
qeyri-muzdlu statusa malik işçilərin də sığorta mexanizminə cəlb edilməsi
təmin edilməlidir.
* Torpağın ölçüsü nəzərə alınmadan bütün torpaq mülkiyyətçilərinin
məşğul əhali hesab edilməsi və həmin əhali qrupunun işsizlik sığortası
mexanizmindən kənarda saxlanması təcrübəsinə son verilməsi zəruridir
* Hər hansı istisna və meyar olmadan torpaq sahiblərinin eyni səviyyədə
məşğul əhali kateqoriyasına aid edilməsi sosial ədalət prinsipinin pozulması
ilə yanaşı, bu sosial qrupu daima sosial risklərdən müdafiəsiz saxlayır;
* Qanunvericilikdə insanların işsiz kimi qeydə alınmasına və isşizlik
sığortası ilə əhatə olunmasına subyektiv və bürokratik maneələr yaradan
hüquqi mexanizmlər təkmilləşdirilməlidir.
* Məsələn, məşğulluğa dair qanunvericilikdə təsbit edilən “münasib iş”
anlayışı ilə bağlı dəqiq meyar və prinsiplər,
* münasib iş yerinin işaxtaran üçün maksimum uzaqlığını müəyyən edən
tələblər normativ-hüquqi akt statusu ilə təsdiqlənməli,
* bütün ölkə üzrə məşulluq orqanları vahid sənədə istinad etməli və öz
subyektiv rəyləri əsasında “münasib iş” anlayışından istifadə etməməlidirlər.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder