Bu il Azərbaycanda meyvə-tərəvəz qiymətləri olduqca
yüksəkdir. Rəsmi statistikaya əsasən, ilin birinci yarısında meyvələr ötən ilin
eyni dövrünə nisbətən 8,3 faiz, tərəvəzlər 10,2 faiz bahalaşıb. Dinamika göstərir
ki, illik müqayisədə meyvə-tərəvəzdə bahalaşma sürəti aydan-aya bir qədər də
artır.
Bəs, meyvə-tərəvəzin belə sürətlə bahalaşmasının səbəbi
nədir?
“İqtisadi Forum” ekspert qrupunun
üzvü, iqtisadçı Vahid Məhərrəmov bahalaşmanın əsas səbəbini daxili bazarda meyvə-tərəvəz
bolluğunun olmaması ilə əlaqələndirir. Ekspertin fikrincə, bu il ölkəmizdə meyvə-tərəvəz
istehsalı az olub. V.Məhərrəmov deyir ki, bu səbəbdən idxal xeyli artıb,
ixracda isə cüzi artım qeydə alınıb. Həmsöhbətimiz yaranmış vəziyyətdə daxili
bazarlarda məhsul qıtlığının formalaşdığını söylədi: “Dövlət Gömrük Komitəsinin
ilin birinci yarısına dair açıqladığı məlumata əsasən, meyvə ixracında
azalmanın, tərəvəz ixracında cüzi artımın olduğunu görürük. Tərəvəzdə, xüsusən
pomidor ixracında artım daha çoxdur. Meyvə ixracında almada 45 faiz, xurmada 25
faiz, fındıqda 27 faiz azalma qeydə alınıb.
Ölkəmizə gətirilən meyvə-tərəvəzin idxalında isə ciddi
artım var. 2019-cu ilin birinci yarısına nisbətən bu ilin eyni dövründə meyvə-tərəvəz
idxalında dəyər ifadəsində 12 faizdən çox, miqdarda 9,2 faiz artım olub.
Keçən il bu aylarda ölkəmizə təzə meyvə-tərəvəz
idxalı həyata keçirilirdi, son 3 ayda bəzi məhsulların idxalı da azalıb.
Yaranmış vəziyyətlə əlaqədar daxili bazarda məhsul
qıtlığı müşahidə edilir. Bu il meyvə-tərəvəzin bahalaşmasının əsas səbəbi məhz
qıtlıqdır.
Tələbin vəziyyəti də qiymət artımına əsas vermir. Bu
ilin 6 ayında ölkəyə gələn turistlərin sayı xeyli azalıb, əhalinin sayında
ciddi artım yoxdur, əhalinin alıcılıq
qabiliyyəti aşağı düşüb. Deməli, tələb artmayıb, hətta bir qədər azalıb.
Qıtlığın yaranması ondan xəbər verir ki, yerli
istehsalda da azalma var. Bazar özlüyündə monopolist qüvvələrin təsiri altında
olsa da burada mal bolluğunun olmaması qiymətlərə ciddi təsir edir. Bazarda mal
bolluğu olanda monopolistlər maneə yaratsa da istehsalçıların bir çoxunun özü məhsullarını
bazara çıxara bilir.
Rəsmi statistikada kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalında 2,2 faiz artımın olduğu deyilir. Əgər artım olubsa, bu, özünü
ixracın artımında, idxalın azalmasında və ən nəhayət qiymətlərin aşağı düşməsində
göstərərdi. Bazarda vəziyyət elədir ki, bahalaşmaya başqa cür tərif vermək,
yozmaq, başqa səbəblər axtarmaq mümkün deyil”.
V.Məhərrəmov hesab edir ki, məhsul istehsalının
azalmasına quraqlığın təsiri güclü deyil. Onun sözlərinə görə, istehsalın
azalmasında əsas səbəb məhsuldarlığın azalmasıdır: “Məhsul istehsalının
azalmasının başlıca səbəbi məhdulsarlığın azalması ilə bağlıdır. Son illərdə
biz bu dinamikanı görürük. Bunun da ciddi səbəbləri var. Azərbaycan kimi torpaq-iqlim
şəraiti olan ölkələrdən İtaliyada məhsuldarlıq Azərbaycandan 3 dəfə yüksəkdir. İspaniya
və Türkiyənin də torpaq-iqlim şəraiti oxşardır, hətta bu sarıdan Azərbaycanda vəziyyət
bir qədər də yaxşıdır.
Azərbaycanda istehsalçıların maarifləndirilməsi,
biliyinin artırılması vacibdir. İstehsalçı nə qədər məhsul götürəcəyini əvvəlcədən
planlaşdırmalıdır və ona uyğun da aqrotexniki qaydalara əməl etməlidir. İsraildə
pamdıq istehsalında orta məhsuldarlıq 50 sentnerdir, amma bizdə 30 sentnerə
çatanda sevinirik ki, yüksək nəticə əldə etmişik. Halbuki, Azərbaycanın
torpaq-iqlim şəraiti İsrailin torpaq-iqlim şəraitindən xeyli dərəcədə yaxşıdır
və biz İsraildən 2 dəfə çox məhsul götürə bilərik. Misirdə hər hektardan 70
sentner taxıl yığırlar. Bizdə isə hansısa fermer təsərrüfatında 70 sentner məhsul
götürüləndə onu böyük nailiyyət kimi təqdim edirlər. Ölkə üzrə taxılda məhsuldarlıq
31 sentnerdir”.
Ekspert məhsuldarlığın aşağı olmasının əsas səbəblərindən
birinin də mütəxəsis azlığı olduğunu dedi: “Niyə, bizdə məhsuldarlıq aşağıdır?
Çünki Azərbaycanda mütəxəsis azdır, ölkəmizdə mütəxəsis hazırlığı zəifdir.
Torpağın, hər bir bitkinin öz sirri var. Onun hamısına elmi yanaşma lazımdır, dədə-baba
qaydası ilə yüksək məhsuldarlığa nail olmaq mümkün deyil.
İndi texnika və texnologiya o qədər inkişaf edib
ki, yüksək məhsul əldə etmək olar. Həm də nəzərə alınmalıdır ki, ölkəmizdə əhalinin
sayı artır və ona uyğun məhsul istehsalı təmin edilməlidir.
Mütəxəsislərə yer verilməlidir. Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyində 5 mühüm vəzifədə əyləşən şəxslərin heç biri kənd təsərrüfatı sahəsi
üzrə təhsil almayıb, mütəxəsis deyil. Nazir hüquqşünasdır, onun bir müavini
hüquqşünasdır, digər müavini neft üzrə müətəxəsisdir, başqa bir müavini tikinti
üzrə mütəxəsisdir. Nazirliyə rəhbərlik edənlər mütəxəsis deyilsə, orada mütəxəsis
olan şəxslər də problemlər haqqında danışmayacaq. Çünki onlar problemin harada
olduğunu desə, nazir və ya müavinləri həmin problemin həll edilməsini tələb edəcək.
Həmin şəxslər özlərinə problem yaratmamaq üçün mövcud problemdən bəhs etmir”.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder